Het aanbod van vijverfilters is groot. Vooral voor een beginnend vijverhobbyist kan het aanbod onoverzichtelijk zijn. In dit artikel wordt eerst ingegaan op de noodzaak van een vijverfilter. Daarna wordt u verder vertrouwd gemaakt met de verschillende vijverfilteringstechnieken en de daarvoor te verkrijgen of zelf te maken vijverfilters.
Noodzaak van een vijverfilter
Niet bij elke vijver is de noodzaak van een vijverfilter aanwezig. Een vijverfilter is nodig wanneer zonder dit systeem door afvalstoffen van binnen en buiten de vijver de waterkwaliteit daalt door ophoping van schadelijke stoffen. Bacteriën en waterplanten samen kunnen bij het bestaan van een biologisch evenwicht de waterkwaliteit op peil houden. De noodzaak ontstaat dus wanneer er onvoldoende bacteriën en waterplanten in de vijver zelf aanwezig zijn om de beperkte of grotere concentratie afvalstofffen te verwerken. Vooral vissen zorgen met hun uitwerpselen voor veel afvalstoffen. In een koivijver zijn er doorgaans voorts geen of te weinig waterplanten zodat de extra vervuiling zeker niet 'vanzelf' wordt weggewerkt. Te veel zon op de vijver kan verder zorgen voor een explosieve toename van het aantal eencellige zweefalgen welke de vijver groen en troebel maken. Een vijverfilter kan de helderheid van de vijver terugbrengen. Bij twijfel kunnen bepaalde waarden zoals die voor ammoniak, nitriet en nitraat met een vijvertest worden gemeten.
Vijverfilteringstechnieken
Bij het woord 'vijverfilter' hebben de meeste mensen waarschijnlijk mechanische filtering voor ogen. Mechanische filtering is het proces waarbij door middel van een soort zeefmethode (door gebruik te maken van borstels, gaas, schuim, etcetera) in eventueel meerdere opeenvolgende stadia steeds kleinere vuildeeltjes uit het water worden gehaald. Een tweede filteringstechniek is biologische filtering. In een biologisch filter moet zowel voldoende zuustrof als een zo groot mogelijk hechtingsoppervlak voor bacteriën zijn. De bacteriën zetten schadelijke stoffen om in onschadelijke stoffen. De laatste veel gebruikte filteringstechniek is uv-filtering; een met het oog op bijvoorbeeld in de fotografiewereld gebruikte uv-filters een misleidende term omdat uv-licht niet wordt gefilterd maar juist wordt toegevoegd. Een uv-filter (uv-c-filter) bestaat uit een uv-lamp welke eencellige zweefalgen doden zodat de vijver minder groen en troebel wordt. Voorts zijn er enkele minder gebruikte filtertechnieken waaronder chemische filtering en absorptiefiltering. Bij de dure chemische filtering wordt vaak gebruik gemaakt van ozon om schadelijke stoffen te neutraliseren. Bij absorptiefiltering worden schadelijke stoffen opgenomen door bijvoorbeeld zeoliet.
Volgorde van filteren
Het filteren van vijverwater kan beter niet in willekeurige volgorde plaatsvinden. Geprobeerd moet worden het gehele filtersysteem zo effectief, efficiënt en onderhoudsvriendelijk mogelijk te maken. Daartoe is het verstandig te filteren van grof naar fijn. Op deze manier wordt voorkomen dat het gehele vijverfiltersysteem vaak moet worden schoongemaakt. Het schoonmaken van het vijverfilter is af en toe nodig maar het biologisch filter moet zoveel mogelijk met rust worden gelaten om de bacteriepopulatie niet te schaden. Om het meest grove vuil te verwijderen voordat het in het hoofdfilter terecht komt, wordt vaak gebruik gemaakt van een voorfilter. Na het voorfilter komt het hoofdfilter met na de mechanische filtering het biologische filter. Aan het einde kan nog het uv-filter in de rij worden toegevoegd.
Soorten vijverfilters
Er zijn veel soorten vijverfilters die allen hun voor- en nadelen hebben en meer of minder geschikt kunnen zijn voor bepaalde vijvers. Bij sommige filtersystemen worden meerdere filteringstechnieken in één gesegmenteerde bak gecombineerd. Andere filtersystemen zijn uit losse modules op te bouwen. De meestgebruikte vijverfiltertypen worden hierna beschreven.
Vortex
De vortex is een voorfilter welke gebruikt wordt om de grovere vuildeeltjes uit de vijver te halen. Het vortexfilter is rond en heeft een conische bodem. Het vijverwater stroomt van onder naar boven en het vuil wordt door de draaikolkbeweging naar de bodem getrokken. Hier kan het worden verwijderd door een schuifkraan te openen. Vortexfilters zijn goed te gebruiken in combinatie met bodemdrains en skimmers zodat het grove vuil wordt verwijderd voordat het vijverwater in het hoofdfilter terecht komt. Een filteropstelling waarbij het filter op gelijke hoogte staat met het waterpeil in de vijver wordt een gravity opstelling genoemd. Het water stroomt door het communicerende vaten principe vanzelf in het filter. De benodigde maat van de vortex is afhankelijk van de grootte van uw vijver. Een vortex met een diameter van 80 cm is geschikt voor vijvers tot 6000 liter. Een diameter van een meter is te gebruiken voor vijvers tot 11000 liter, en een vortex met een diameter van 120 cm is geschikt voor vijvers tot 18000 liter. Het verdient aanbeveling regelmatig, bijvoorbeeld dagelijks, even het vuil via de schuifkraan te verwijderen. Als de vortex erg vuil is geworden kan het nodig zijn het filter even van de toevoer af te sluiten zodat het met een borstel en water beter kan worden schoongemaakt.
Zeeffilter
Ook zeeffilters (veelal ultrasieve of zeefbochtfilter genoemd) worden gebruikt als voorfilter. Met een zeeffilter kunnen echter kleinere deeltjes uit het vijverwater worden verwijderd dan met de vortex. Bij een zeeffilter wordt het vijverwater over een zeef geleid waardoor het vuil achterblijft. De dichtheid van de zeef varieert meestal van 200 tot 500 micron. Om te snelle verstopping te voorkomen maar toch nog behoorlijk kleine deeltjes te kunnen verwijderen is een dichtheid van 300 micron aan te bevelen. Zeeffilters zijn in meerdere uitvoeringen te verkrijgen (waaronder de Ultrasieve, Estrosieve en Pondsieve) en ofwel in een gravity opstelling of pompgevoed te gebruiken. Het zeeffilter is rechthoekig of rond en kan ontworpen zijn om vrijstaand als voorfilter te worden gebruikt, in een vortex te worden geplaatst of in de vijver te worden geplaatst. Zeeffilters zijn vrij compact maar kunnen toch een doorstroomcapaciteit van 20.000 liter hebben. De zeefboog is eenvoudig schoon te houden maar dit moet wel regelmatig gebeuren. Sommige modellen zijn voorzien van een sproeikop welke de zeef schoonhoudt. Bijkomend voordeel van een zeefboog is de toevoeging van zuurstof. Door de zeef wordt het water immers tot zeer fijne druppels uiteen gesplitst.
Trommelfilter
Een trommelfilter is eigenlijk een volledig geautomatiseerde (en dure) uitvoering van een zeeffilter in de vorm van een trommel welke in een bak is gemonteerd. Met een trommelfilter kunnen zeer kleine vuildeeltjes uit het vijverwater worden verwijderd. Voor dit doel is de trommel voorzien van zeer fijn zeefdoek. Een trommelfilter draait niet voortdurend. Wanneer er door toenemende vervuiling minder water door stroomt wordt dit door een sensor opgemerkt welke de trommel laat draaien en tegelijkertijd sproeiers aanstuurt om het vuil van de trommelwand af te spuiten. In de trommel wordt dit vuil in een bak opgevangen en afgevoerd naar het riool. Zodra door de reiniging de waterdoorlating door het zeefdoek weer toeneemt zal de sensor de installatie weer uitschakelen. Trommelfilters zijn erg duur in aanschaf en worden dan ook vooral voor de professionelere koivijvers gebruikt. Een trommelfilter kan een doorstroomcapaciteit van wel 100.000 liter per uur hebben. Door de hoge prijs in combinatie met de voordelen (volledig automatisch) zijn er op internet verschillende zelfbouw initiatieven te vinden (project voor gevorderden).
Kamerfilter
Het (meer)kamerfilter is een grote bak met meerdere compartimenten. Bij veel van deze vijverfiltersystemen is het eerste compartiment voorzien van een vortex en/of zeef als voorfilter. Na de voorfiltering volgt de mechanische hoofdfiltering voorzien van borstels/matten en dergelijke met daarna het biologische filter en tenslotte een compartiment voor fijne mechanische filtering. Meerkamerfilters worden veel gebruikt en zijn geschikt voor grote vijvers en veel vissen. Kamerfilters kunnen in een gravity opstelling worden geplaatst of met een pomp van vijverwater worden voorzien. De pomp moet niet te sterk en niet te zwak zijn. Bij een doorstroomtijd van ongeveer een kwartier zou het filter zijn werking goed moeten kunnen doen. Dit betekent dat een pomp gekozen moet worden met een capaciteit van ongeveer vier keer de inhoud van het filter. De verschillende compartimenten zijn meestal elk voorzien van een eigen schuifkraan wat het onderhoud gemakkelijker maakt. Met een goed en regelmatig (minimaal 1 keer per week maar mogelijk dagelijks) schoongemaakt voorfilter behoeft de rest van het filter weinig onderhoud. Het biologische deel moet zoveel mogelijk met rust worden gelaten. De werking van het biologische filter kan worden bevorderd door er een luchtpomp in te hangen zodat de bacteriën van extra zuurstof worden voorzien. Voor het opstarten van het biologische deel van het meerkamerfilter kunnen bacteriën worden toegevoegd.
Oeverfilter
Oeverfilters zijn geschikt voor kleinere en niet te zwaar vervuilde vijvers van ongeveer 2000 tot 7000 liter. Een oeverfilter is eigenlijk een compact kamerfilter met slechts één kamer; een rechthoekige bak welke naast de vijver, bijvoorbeeld weggewerkt tussen de beplanting, kan worden gezet en met een vijverpomp van vijverwater worden voorzien. Oeverfilters worden vaak gewoon 'vijverfilters' genoemd. Welke filtergrootte u het beste kunt kiezen is niet alleen afhankelijk van het volume van uw vijver maar ook van de mate van vervuiling. Bij een kleine vijver met relatief veel vissen of weinig beplanting kunt u beter een wat groter filter dan het minimaal geadviseerde formaat kiezen. De door winkels vaak geadviseerde minimaal benodigde filterinhoud is ongeveer één procent van de vijverinhoud. Bij een oeverfilter wordt het water van boven naar onder door een mechanisch en biologisch filtermedium gevoerd. De biologische filterwerking is echter niet erg goed. Sommige oeverfilters zijn voorzien van een uv-lamp. Voor het opstarten van het filter kunnen bacteriën worden toegevoegd.
Drukfilter
Hét verschil met het normale kleine doorloopfilter (oeverfilter) is dat het drukfilter zoals de naam al aangeeft onder druk staat. Het gevolg is dat het drukfilter als vijverfilter tussen de vijverpomp en bijvoorbeeld een waterval kan worden geplaatst. De druk van de pomp wordt doorgegeven zodat het hoogteverschil kan worden overwonnen. Ook drukfilters zijn vooral geschikt voor niet te grote/zwaar belaste vijvers. Voor het opstarten van de biologische filterwerking (al blijft deze beperkt) kunnen bacteriën worden toegevoegd. Drukfilters zijn doorgaans rond en hebben een met klemmen afsluitbaar deksel dat tegen de druk bestand is. Een voordeel van het drukfilter is dat het op vele manieren geplaatst kan worden; zowel enigszins onder het waterpeil van de vijver als boven de waterspiegel. Een drukfilter is dus makkelijk te verbergen door deze in de grond in plaats van bovengronds te installeren. Ook drukfilters zijn vaak voorzien van een uvc-lamp. Drukfilters zijn gemakkelijk te reinigen.
Beadfilter
Een beadfilter is een vijverfilter die evenals het drukfilter onder druk staat. In plaats van schuimlagen is het beadfilter gevuld met kunststof korrels. Door deze grote hoeveelheid korrels (beads) is het hechtingsoppervlak voor bacteriën veel groter dan bij de meeste andere filtermedia. Beadfilters zijn ook geschikt voor grotere vijvers. Afhankelijk van de vervuiling zijn de grootste modellen geschikt voor ongeveer 95 m3 (95.000 liter)(voor een koivijver) of 190 m3 (licht vervuilde vijver). Het vijverwater komt aan de onderzijde binnen waar het grotere vuil door eenzelfde draaikolkeffect als bij een vortex naar de bodem/het centrum worden getrokken. Het water met kleiner vuil gaat naar boven door de korrels (waarop zich na ongeveer een maand een biofilm met bacteriën ontwikkeld), waar het kleinere vuil aan blijft kleven en waar schadelijke stoffen worden omgezet door de bacteriën. Via de bovenzijde verlaat het gefilterde water de beadfilter. Beadfilters zijn voorzien van een meerwegklep waardoor het vijverwater bijvoorbeeld langs het filter kan worden geleid (bijvoorbeeld wanneer er medicijnen in het water zijn gedaan) of kan worden doorgespoeld met lucht en water. Het spoelen van het beadfilter moet in het hoogseizoen ongeveer twee tot drie keer per week uitgevoerd worden. Overigens moet bij een beadfilter altijd gebruik worden gemaakt van een voorfilter zoals een vortex of een ultrasieve. Sommige beadfiltersystemen zijn gecombineerd met een uvc-module voor de 'filtering' van de miniscule zweefalgen. Geadviseerd wordt een pomp te kiezen welke bij een waterkolom van drie meter (waterdruk van drie meter hoog) ongeveer de helft van de vijver in een uur kan rondpompen, maar dit is natuurlijk ook weer afhankelijk van de mate van vervuiling van uw vijver. Bij de beadfilterbeschrijving wordt meestal aangegeven voor welke maximale visbezetting het filter is bedoeld. Naast de voordelen wat betreft de beperkte grootte, de goede biologische filterwerking en het geringe onderhoud, is er het nadeel van de vrij hoge aanschafprijs.
Druppelfilter
Een druppelfilter (ook wel trickle filter, droog-nat filter of biotoren genoemd) is een vijverfilter welke bestaat uit op elkaar gestapelde bakken. Het vijverwater belandt via sproeikoppen in de bovenste bak en zakt door de filtermedia van bak naar bak waarna het terugloopt in de vijver (bij voorkeur ongeveer dertig centimeter onder de waterspiegel). Het druppelfilter is een biologisch filter met uitstekende werking welke vooral wordt gebruikt bij grote (koi)vijvers. Naast de goede nitrificerende werking wordt er in de toren veel zuurstof aan het water toegevoegd. Voor een optimale werking moet de druppelfilter als laatste in de rij van filters staan. Op zijn minst moet er een voorfilter zijn waar het grovere vuil wordt verwijderd. De sproeikoppen zullen snel verstopt raken wanneer de mechanische voorfiltering niet goed gebeurt. Nadelen van deze druppeltoren zijn de ruimte die het filter inneemt, het geluid en de pomp die nodig is om het water naar de gewenste hoogte te voeren. Bovendien mag het filter in de winter niet droog komen te staan omdat de bacteriën dit niet zullen overleven. Goede isolatie is dus een must omdat anders het filter elk jaar opnieuw moet worden opgestart. Voor het opstarten kunnen bacteriën aan het filter worden toegevoegd. De aanschafprijs van een trickle filter is hoog maar het systeem is natuurlijk ook zelf te bouwen.
Bewegend bed filter
Een bewegend bed filter (of moving bed filter), is een vijverfilter bestaande uit een behuizing met meerdere compartimenten waarin zowel mechanische filtering als biologische filtering plaatsvindt. In het deel voor de biologische filtering zitten filtermiddelen (kaldnes) met een groot hechtingsoppervlak voor bacteriën. Door de waterstroming en luchttoevoer (door middel van een luchtpomp) blijven de filtermiddelen in beweging en worden de bacteriën van zuurstof voorzien. Het moving bed filter is een soort van compacte versie van de klassieke meerkamerfilter. Een grotere versie van een moving bed filter is geschikt voor vijvers tot 34.000 liter. Het bewegend bed filter is vrij duur in aanschaf.
Onderwaterfilter
Onderwaterfilters zijn vijverfilters welke in de vijver worden geplaatst en vooral geschikt zijn voor kleine vijvers. Door gebrek aan zuurstof heeft het filter naast de mechanische werking doorgaans nauwelijks een biologische filterwerking. Sommige onderwaterfilters zijn echter voorzien van beluchting waardoor de bacteriën meer zuurstof krijgen om hun werk te doen. Hoewel het onderwaterfilter misschien mooi uit het zicht staat, bijvoorbeeld doordat een waterlelie het uitzicht op het vijverfilter belemmert, is deze locatie niet erg praktisch wanneer onderhoud moet worden gepleegd. Voor degenen die de niet al te hoge prijs toch te hoog vinden is het onderwaterfilter met enige handigheid zelf te maken.
Uv-filter
Het uv-filter, meer specifiek ook wel uvc-filter genoemd, werkt met een uv-lamp. De uv-lamp doodt de kleine zweefalgen die wanneer het vijverwater voldoende warm is voor de ongewenste groene kleur zorgen. Uvc-lampen zijn niet alleen als losse module verkrijgbaar maar zijn vaak ook geïntegreerd in andere typen vijverfilters. Aan het gebruik van een uv-filter zijn behalve voordelen echter ook nadelen verbonden. Niet alleen neemt het stroomgebruik enigszins toe (geadviseerd wordt ongeveer 15 watt per 5000 liter water), ook vernietigt het uv-filter naast de zweefalgen en ziekteverwekkers andere voor de vijver nuttige organismen. Het verdient dan ook de voorkeur alleen gebruik te maken van een uv-filter wanneer het niet lukt de vijver in een biologisch evenwicht te krijgen (waarbij de vijver immers vanzelf helder blijft). Overigens komen de goede nitrificerende bacteriën niet of nauwelijks langs de uv-lamp omdat deze niet vrij in het water zweven. Een uv-filter dient in combinatie met een biologisch filter te worden gebruikt. Hoewel sommigen hier anders over denken lijkt de beste locatie van het uv-filter na het mechanisch/biologisch filter te zijn omdat de lamp dan niet te maken krijgt met grotere vuildeeltjes. Omdat de uv-lamp na verloop van tijd zijn werking verliest dient deze elk jaar te worden vervangen. Bij het vervangen kan het kwartsglas met azijn worden gereinigd. Vergeet vooral niet de lamp uit te schakelen voordat u onderhoud gaat plegen want uv-licht is schadelijk voor de ogen. Ook wanneer u medicijnen heeft toegevoegd aan het vijverwater moet de uv-lamp worden uitgeschakeld. Laat voorts de uv-lamp niet aan wanneer de pomp is uitgeschakeld. Dit om onder meer oververhitting te voorkomen.
Conclusie
Of u een vijverfilter nodig heeft en zo ja welke, is vooral afhankelijk van de grootte van uw vijver, het aantal vissen en waterplanten/moerasplanten. In een vervuilde vijver zonder beplanting/moeras kan geen biologisch evenwicht ontstaan. Voor kleinere vijvers zijn het onderwaterfilter, oeverfilter (standaard vijverfilter), en drukfilter geschikt. Voor grotere zwaarder belaste vijvers zoals koivijvers met weinig tot geen beplanting zijn de (meer)kamerfilters, beadfilters, bewegend bed filters en druppelfilters geschikt. Om de grovere vuildeeltjes uit het hoofdfilter te houden en daarmee het onderhoud beperkt te kunnen houden, is het aan te bevelen gebruik te maken van een voorfilter zoals een vortex, zeeffilter of, voor een zeer professionele installatie, een trommelfilter. Als u het geloof in een biologisch evenwicht bent verloren en toch een heldere vijver wilt, is het gebruik van een uvc-lamp aan te bevelen.
vijverfilters en aanverwante producten
vijverboeken
Lees verder
informatieve artikelen over vijvers
